Met zonder beperking

Ergens niet aan denken is moeilijker dan ergens wel aan denken. Dat is althans mijn ervaring. En in Good habits, bad habits van Wendy Wood las ik dat daarin niet de enige ben. Ze haalde een onderzoek aan waaruit precies dit bleek: het was voor de proefpersonen moeilijker om ergens niet aan te denken dan wel aan iets te denken.

Ik ervaar bij een ergernis precies hetzelfde: ik weet dat ik er niet moet denken maar je begrijpt dat zodra je dat bewust doet, je precies het tegenovergestelde bereikt want daardoor denk je er juist wel aan. Toch denk ik dat het voor mij belangrijk is om me wel bewust te zijn van ergernissen omdat ze dus het prille begin vormen van een opflakkering van mijn bipolaire stoornis en daarom het ideale moment om in te grijpen, ik ben namelijk nog bij mijn positieven.

Hoe te handelen bij een ergernis?

Dan heb ik dus een ergernis en daarmee is me ook duidelijk wat en wie me ergeren. Soms gaat het dan zo voorbij, op dezelfde manier als je een drang naar een slechte gewoonte soms over kunt laten gaan door er niet aan toe te geven.

Houdt zo’n ergernis echter een aantal dagen aan en merk ik ook andere signalen zoals frustratie en extra spanning op mijn spastische arm, dan is het tijd om serieus te gaan kijken wat er aan de hand is. Ik verkeer in de gelukkige omstandigheden dat ik dan een soort time-out aan kan vragen: ‘hé, ik moet oppassen, want ik voel me nu zoals ik me voelde toen ik de vorige keren manisch werd.’

Ik kan dan hulptroepen inschakelen om te kijken waar de ergernis vandaan komt. Gelukkig zie ik dan al snel in dat niemand het op mij gemunt heeft, zoals ik bij vorige manieën wel zo ongeveer dacht. Dan deden persoon x of y niet wat ik wilde of belangrijk vond en dat was minachting naar mij toe. Inmiddels realiseer ik me al jaren dat dat typische manie-gedachten zijn en dat iedereen gewoon zijn best doet en dat er zeker geen sprake is van minachting. Als je het zo allemaal leest, klinkt het misschien vreemd of sterk, maar dat is wat een manie in de basis met mij doet: ondergetekende is geweldig en sommige anderen zijn maar sukkels waaraan ik me dan ga ergeren.

Voorkomen dat ik anderen weer sukkels ga vinden

Want natuurlijk realiseer ik me dat die gedachte onzin is. Reden temeer om de ergernis te nemen voor wat hij is: een ergernis en niets meer dan dat. En ook je realiseren dat je soms ergernis uit moet spreken (in ieder geval voor jezelf) om te kijken te wat je dan precies en kijken of je dat samen op kunt lossen. Lukt dat niet, of niet afdoende, besef dan – zoals ik al eerder aangaf – dat iedereen zijn best doet maar dat het misschien niet altijd tot tevredenheid van jou zal lukken, en dat het nooit persoonlijk is. En dat je het daarmee los moet laten. Gelukkig lukt me dat ook steeds beter, ook omdat omdat ik weet waar het alternatief toe kan leiden.

~~~

Bron afbeeding: Onderwijsgek at nl.wikipedia, CC BY-SA 3.0 nl, Koppeling

Als je het zo leest, lijkt de ontdekking dat er een ergernis voorafging aan mijn manieën haast een triviale. Iedereen ergert zich toch wel eens, en daar is toch nog niks mis mee? Klopt als een bus. Alleen heb ik door mijn bipolaire stoornis kennelijk de pech dat ik anders reageer en daar kan ik maar beter rekening mee houden. Toen ik in 2018 aan mijn collega’s vertelde dat ik manisch vroeg een van hen hoe het kon dat zij dezelfde situatie meemaakte maar er niet door van streek raakte, terwijl dat bij mij duidelijk wel het geval was.

Ik waardeerde haar vraag maar kon niet echt een bevredigend antwoord geven. Ik ben gewoon gevoeliger voor dat soort situaties en daar moet ik rekening mee houden, hoe moeilijk dat ook is. Let wel, dit is ruim voordat tot me doordrong dat de component ‘ergernis’ een rol speelde. Gelukkig zag ik de manie van 2018 wel aankomen omdat er zich een situatie aandiende die op zichzelf al risicovol was. Ik kon snel ingrijpen en de toch al geplande zomervakantie versterkte het genezingsproces. Maar een jaar later was ik ziende blind. Er stond van alles in mijn signaleringsplan. Allemaal dingen waarvan ik wist dat ik ze moest vermijden. En dat deed ik ook keurig. Van sommige dingen bedacht ik varianten en omdat het varianten waren, konden ze geen kwaad, meende ik.

Dat bleek een misrekening, maar daar kwam ik rijkelijk laat achter. Te laat want bij mijn terugblik toen alles achter de rug was, bleek dat de manie al snel mijn beoordelingsvermogen beïnvloedde. Ik voel me dan steeds beter en dat verklaart het goedpraten van signalen. Pas op het moment dat het met een klap Boem, ho en tot hier en niet verder is, kom ik tot inzicht. En dan is het te laat.

Oorzaken zijn eigenlijk al gevolgen

Ik speur dus naar oorzaken die omdat ze optreden op het moment dat het proces van het manisch worden al in gang is gezet, moeilijk te detecteren zijn. Van begin tot eindpunt van de manie zit bij mij – zo blijkt iedere keer achteraf – zo’n zes tot acht weken. Weken waarin je dus in theorie in kunt grijpen. Maar doordat die manie steeds sterker wordt in die periode is dat makkelijker gezegd dan gedaan.

Die manier van signaleren vond ik uiteindelijk onbevredigend omdat het gewoon niet goed genoeg werkte. En ik begon me af te vragen waarom ik al die dingen in mijn signaleringsplan, of de varianten daarvan steeds deed. Dat moest toch een oorzaak hebben?

En toen deed er zich een situatie voor dat ik me aan iets en iemand ergerde en dat gevoel herkende ik. Het deed zich namelijk iedere keer voor voorafgaande aan de signalen die uiteindelijk tot een manie leidde, realiseerde ik me. Die manieën heb ik namelijk zelf en met hulp tot vervelens toe geanalyseerd de afgelopen anderhalf jaar.

Ik herkende dus een ergernis en kon opzij stappen in plaats van me door die ergernis te laten leiden. En ik denk dat ik daarmee erger heb voorkomen.

~~~

Bron afbeeding: Onderwijsgek at nl.wikipedia, CC BY-SA 3.0 nl, Koppeling

2020 is met alle coronna-ellende natuurlijk een jaar om snel te vergeten. Gelukkig is die ellende aan mij voorbijgegaan. Afkloppen natuurlijk, maar ik ben niet ziek geweest. Daarnaast ben ik nogal introvert en stond mijn baan niet op de tocht. Dus ik heb geen reden tot klagen.

Misschien toch wel want voor deze periode tussen Kerst en Oud & Nieuw had ik een persoonlijke terugblik op 2020 gepland en een voorbereiding van het nieuwe jaar. Een aantal dingen lukte niet, maar dat zijn natuurlijk dingen waar ik van kan leren om ze volgend jaar alsnog te laten lukken. Zo was ik van plan dit jaar zes kilo af te vallen en dat heb ik niet gehaald. Het positieve is dan dat ik wel afgevallen ben. Maar daarover maak ik zaterdag 2 januari de balans op. Dat het wekelijkse zaterdagse weegmoment net na Eerste Kerstdag viel, vertekent de boel misschien. Maar ten opzichte van eind vorig jaar ben ik nog steeds lichter; deze laatste week nog een keer goed opletten en dat blijft zo.

Het is me daarnaast ook gelukt om 25 boeken te lezen, maar daarover meer op 1 januari want ik ben van plan komend jaar aan de Goodreads Reading Challenge mee te gaan doen.

Voor mij stond 2020 echter vooral in het teken van het ruimen van het laatste puin van 2019. Toen kreeg ik voor mij volkomen onverwacht toch weer een manie. Het hele uitzoekcircus begon dus weer van voren af aan. In 2019 leidde dat nog niet naar de duidelijkheid waarnaar ik op zoek was, mede doordat een deelonderzoek doorgeschoven was naar dit jaar.

Dit jaar werd het onderzoek afgerond en hoewel het allemaal behoorlijk confronterend was, heeft het me wel geholpen. Veel praten, reflecteren, nadenken, combineren en live meemaken plus ervaren, voelen hoe het voelt plus herinneren en herkennen. Terugdenken aan hoe het eerder was.

Ja, de vorige keer. Dat leek helemaal aan het begin best op hoe ik me op een bepaald moment dit jaar voelde. En die keer daarvoor eerlijk gezegd ook. Durf ik te geloven dat ik iets op het spoor ben? En wat dan? Durf ik het te benoemen? Is er dan toch een gevoel dat ik tot nu toe over het hoofd heb gezien dat iedere keer dat mijn bipolaire stoornis opflakkerde, aanwezig was?

Bespreken en uitwerken. Wat voel ik nu? Ergernis? Staat dat al in mijn signaleringsplan? Nee, maar het gevoel is er wel. Net als die eerdere keren, realiseer ik me. Ik kan eigenlijk niet geloven dat ik dat steeds gemist heb want ik kan van al mijn manieën aanwijzen aan wat en daarna aan wie ik me helemaal aan het begin van het proces steeds ergerde.

Net zoals ik me op dat moment ergerde. Gelukkig ben ik nu gewaarschuwd en weet ik de ergernis met ingeschakelde hulp in te dammen en weg te nemen. Maar het gevoel dat dit het begin had kunnen zijn van erger blijft. Nog meer nadenken en overleggen. Maar de conclusie neemt vaste vormen aan. Ergernis is steeds het constante (en over het hoofd geziene) beginpunt geweest. Ik heb de pech dat door mijn bipolaire stoornis zoiets kleins (gemakkelijker) de katalysator kan zijn die dingen op gang brengt die wel in het signaleringsplan stonden. Maar ik werd me er nu van bewust dat aan al die dingen dus een gevoel voorafging.

Dat was ergens tegen het einde van de eerste lockdown. Nu is het jaar bijna afgelopen en heb ik deze kennis kunnen testen en geloof ik steeds meer dat ik het goed heb gezien. Mens, erger je niet. Niet te lang achter elkaar in ieder geval zodat de ergernis niet met me aan de haal kan gaan.

~~~

Bron afbeeding: Onderwijsgek at nl.wikipedia, CC BY-SA 3.0 nl, Koppeling