De heldenreis komt uit het boek The hero with a thousand faces (1949) van Joseph Campbell (1904-1987). Het boek is ook vertaald in het Nederlands: De held met de duizend gezichten.
Volgens Wikipedia bestaat het de heldenreis uit 17 fases onderverdeeld in 3 thema’s. Die mag je van mij vergeten, maar kunnen leuk zijn om een verhaal mee te toetsen.
Voor mijn eindscriptie heb ik gebruik gemaakt van een iets eenvoudiger model van Margery Hourihan uit haar boek Deconstructing the hero (1997). Gelukkig staat het stuk dat we nodig hebben als bladervoorbeeld op Amazon. Hieronder een korte vertaling.
- Er is een held, vaak mannelijk Brits enz. Vaak vergezeld door 1 metgezel, of hij is de leider van een groep avonturiers.
- Hij verlaat beschaving thuis en zoekt de wildernis op.
- De wildernis hoeft niet per se de jungle te zijn.
- De held krijgt tegenslagen te verwerken maar overwint deze en krijgt te maken met lastige opponenten.
- De held overwint zijn opponenten omdat hij slimmer, dapperder, doortastender enzovoort is. De held krijgt ook weleens hulp omdat anderen het belang van de queeste inzien, of de leider erkennen.
- De held bereikt zijn doel.
- De held keert terug naar huis
- De held krijgt een beloning.
Dit is in het kort de heldenreis die volgens Hourihan het onveranderlijke patroon van het heldenverhaal, of het nou de Odyssee, James Bond of Treasure Island is. En volgens mij is het ook een makkelijke manier van vertellen, die haast onbewust gaat omdat je groot geworden bent met dit soort verhalen.
Er kleven nadelen aan dit patroon. Maar of dat aan het patroon ligt of aan de invulling van het patroon vind ik eigenlijk een interessantere vraag. Zo is de held vaak een witte Britse man en komen vrouwen minder vaak voor in de verhalen. Tenzij als verleidster van de dappere held, als degene die gered moet worden. Of als beloning – als trophy wife voor de held.
Maar volgens mij staat het iedereen vrij om zichzelf een held of heldin te voelen en te spelen met dit patroon. Het is ouder dan Methusalem maar als de verhalen waarin het toegepast wordt één ding duidelijk hebben gemaakt, dan is het wel dat het veel variabelen bevat.
Speel daarmee en je opent ongekende mogelijkheden. De held kan zomaar ineens een gehandicapte slechthorende met een bipolaire stoornis zijn. Of een heldin kan goed voetballen en ijveren voor gelijke behandeling van mannen en vrouwen.
De wildernis? Ook volledig naar eigen wens in te vullen. Het hoeft niet outback in Australië of de Sahara te zijn. Het kan ook de bureaucratie van een verzekeringsmaatschappij of ziekenhuis zijn. Een ziekte/handicap die veel ellende met zich meebrengt.
Zo kun je haast eindeloos doorgaan met variabelen uit de opsomming hierboven. Opponenten die helemaal geen tegenstanders zijn. Hulp uit onverwachte hoek. En wat ook mooi is: de verhalen zijn net echt. De heldenreis is zoals ik al zei een heel vertrouwde manier van lezen omdat we ermee opgegroeid zijn en we vaak ook op deze manier vertellen. Niet alleen in op zichzelf staande verhalen, maar juist ook in series. Soms in op zichzelf staande deeltjes, soms – zoals in veel Fantasy – met een overkoepelende verhaallijn die vaak gaat over de strijd tussen goed en kwaad.
De elementen uit de heldenreis bieden de kans om je eigen verhaal te maken. En dat kan weer steun bieden in moeilijke tijden. Probeer het maar maar eens:
ik ben als held(in) en … (en vergeet niet dat kleine overwinningen ook tellen). Kijk naar bovenstaande lijstje en gebruik je fantasie. Benut de Kipling-methode. Kweek zelfvertrouwen en logenstraf die traditionele patronen waarmee de heldenreis in verhalen ook is ingevuld. Helaas ook in de realiteit. Denk aan ene Donald die handig gebruik heeft gemaakt van de heldenreis.
Ik ga de komende tijd eens kijken of ik mezelf én anderen op deze manier (nog wat verder) kan opbeuren.
~~~
Afbeelding van Gerd Altmann via Pixabay